टेकनारायण कुवँर ।
१. कानूनी पेशा यस्तो पेशा हो जसमा आबद्ध कानून व्यवसायीहरूले समाजका विभिन्न मानवीय सम्बन्धहरूलाई सम्बोधन गर्नुपर्ने हुन्छ। यी सम्बन्धहरूसँग व्यवहार गर्दा उनीहरूले आफ्नो क्षमता र संयम परीक्षण गर्नुपर्छ। यसका लागि उनीहरूले आफ्नो गुण र जोस देखाउने कार्य मात्रै पर्दैन बरु आफ्नो नम्रता पनि परीक्षण गरिएको हुन्छ।
२. जब कानून व्यवसायीले आफूसँग कानूनी सल्लाह लिन आउने सेवाग्राहीको समस्या सुन्छन्, तब आफ्नो उच्चतम् क्षमताको प्रयोग गरी मुद्दाको तथ्यलाई विश्लेषण गर्नुपर्दछ। यस्तो अवस्थामा उनीहरूको शैक्षिक योग्यता र कानूनी तालिम नै निजको शक्ति बन्छ किनभने यी गुणहरूद्वारा उनीहरूले आफ्ना सेवाग्राहीहरूलाई अदालतमा सघाउनका लागि मदत गर्दछ।
३. न्याय प्रशासनमा महत्त्वपूर्ण कडीको रूपमा काम गर्नु अधिवक्ताको कर्तव्य हुन्छ। त्यसैले अधिवक्ता भनेको न्यायको औजार हो भनेर चिनिन्छ। अदालतमा विश्लेषण गरिने कानून जसअनुसार न्यायाधीशहरूले मुद्दाको फैसला गर्छन्। कानून व्यवसायीले चलाउने औजारको उचित समायोजनबाट नै सही निष्कर्षमा पुर्याउँछ भन्ने विश्वास गरिन्छ।
४. कानून व्यवसायी अर्थात अधिवक्ताको भूमिका मुद्दाको निरूपणमा मात्र सीमित छैन। समाजमा शान्ति र सुव्यवस्था कायम गर्न अधिवक्ताहरूले महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याउँछन्। कानूनी अभ्यासमा उनीहरूको दृष्टिकोण विवादको संख्या बढाउने होइन तर आसन्न विवादहरूको समाधान खोज्ने हो। यसरी समाजमा सद्भावना बढाएर समाजको कानूनी व्यवस्थालाई कायम राख्ने महत्वपूर्ण कार्य वकिलहरूले गर्छन्।
५. कानून व्यवसायीहरूले न्यायको संरक्षण गर्छन् किनभने उनीहरू नागरिकको अधिकार र स्वतन्त्रताका रक्षक हुन्। अधिवक्ताहरूले अदालत मार्फत नागरिकहरूको अधिकार र स्वतन्त्रताको रक्षा गर्छन्। यसले समाजमा विधिको शासनलाई वास्तविकतामा परिणत गरिदिन्छ।
६. अधिवक्ताहरूले आफ्नो पेशागत अनुभवबाट कानूनका कमजोरी पत्ता लगाउने र ती कमजोरीबारे सचेत भई समय समयमा त्रुटिहरूलाई हटाउनका लागि कानून आयोगमा सुझावहरू पेस गर्छन्। त्यसैले कानूनमा आवश्यक सुधार गर्नका लागि कानून आयोगको गठनमा वरिष्ठ अधिवक्तालाई सदस्यमा मनोनयन गरिन्छ।
७. कानूनी पेशा कुनै व्यापार जस्तो व्यवसाय होइन। कानून व्यवसायको माध्यमबाट समाजमा शान्ति, सुव्यवस्था र न्याय कायम गर्न एवम् न्याय प्रशासनमा आफ्नो अग्रणी भूमिका निर्वाह गर्नु हो। निःसन्देह, समाजका जटिल समस्याहरूको समाधान खोज्न, जनताको हक र स्वतन्त्रताको रक्षा गर्न र विधिको शासन कायम राख्नमा कानूनी पेशाले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने कुरा समाजको कुनै पनि वर्गबाट लुकेको छैन।
८. आफ्नो अनुपम प्रतिभा र सामाजिक उत्तरदायित्वको भावनाले वकिलहरूले अप्ठ्यारो परिस्थितिलाई अनुकूल बनाउने र समाधानका उपायहरू प्रस्तुत गर्ने महत्वपूर्ण काम गर्छन्, जसका लागि उनीहरूले समाजबाट सम्मान र कीर्ति प्राप्त गर्छन्।
९. कानूनी पेशाको समाजमा धेरै महत्त्वपूर्ण स्थान रहेको छ किनभने यसको विकल्प छैन। कानून व्यवसायीको प्राथमिक कर्तव्य संविधानबमोजिम समाजमा विधिको शासन कायम राख्न योगदान गर्नु हो। उनीहरूले न्यायको क्रमिक विकासलाई प्रवर्द्धन गर्न र संविधानमा व्यवस्था भएका नागरिकका मौलिक हकको कार्यान्वयनमा अदालतलाई सहयोग पुर्याउनु पर्दछ। साथै आफ्नो कानूनी ज्ञान, योग्यता र नैतिकताको माध्यमबाट नागरिकको विश्वास र सद्भाव प्राप्त गर्नुपर्दछ, जुन उनीहरूको अमूल्य सम्पत्ति हो।
१०. कानून व्यवसायीलाई अफिसर अफ द कोर्ट पनि भनिन्छ। अदालतको अधिकारी भएकाले न्यायको मार्ग सहज र निवेदकको हितमा सहज हुने गरी मुद्दाको छिट्टै र न्यायोचित ढंगले निरूपण गर्न अदालतलाई सहयोग गर्नु अधिवक्ताको दायित्व हो।
११. मुद्दाको टुंगो लगाउन अदालतलाई भरपूर सहयोग गर्नु अधिवक्ताको कर्तव्य हो। त्यसका लागि आफ्नो सर्वोच्च सामाजिक कानूनी ज्ञान, बुद्धि र नैतिकता प्रयोग गर्नुपर्छ। एउटा असल कानून व्यवसायीले उसले आफ्नो विवेकको सन्देश अनुसार काम गर्नुपर्छ। एक सच्चा अधिवक्ता न्यायका लागि अन्तः स्करणबाट समर्पित हुनुपर्छ। भनिन्छ, उनको आत्माले आफ्नो सेवाग्राहीको लागि न्याय पाउन अनुमति नदिने केसहरूमा निवेदन गर्न अस्वीकार गर्नुपर्छ।
(सान्दर्भिक लागेर हामीले यो सामग्री टेकनारायण कुवँरको फेसबुक पेजबाट साभार गरेका हौं । -सम्पादक )